लघुकथाहरु

(१) अधिकार र अनुभव
नबनियुक्त युबा अधिकृतको जोश जाँगर प्रशंसा योग्य छ, स्टाफहरुको भनाइ हुन्थ्यो । दाउन नजाने बहर बिग्रन्छ, हाकिमको ठम्याइ थियो । केहिदिन कार्य बिबरणको मेसो नमिल्दा अफिसर अलमलिइ रहेको थियो । हाकिमले अधिकार प्रत्यायोजन नै गरेका छैनन, अधिनस्थ सहायक कुरा लाउथे ।
आखिरमा एकदिन काम तोकिएको बारेको आन्तरिकपत्र पाइयो । तर पहिलो बेहोरामै अफिसर अल्झियो ।
 " मातहत निकायबाट प्राप्त आर्थिक कारोबार बाहेकका चिठ्ठिहरु खोलि नियमानुसार कारवाहि गर्ने ।" भनेर हाकिमले आफुमुनिका अधिकृतलाइ अधिकार सुम्पेका थिए । नयाँ काम... धेरै मन्थन गरियो । अँह, कुरा सपष्ट भएन ।
हाकिमलाइ सोध्नै पर्ने भयो ।
" सर! मेरो कार्य बिबरणका दुइटा कुरामा मलाइ द्विबिधा भयो ।
" के के मा? " टेबलमाथिको एउटा फाइलमा एकोहोरिएका आँखा माथि नउठाइ ब्यस्त हाकिमले बेवास्तापुर्बक सोधनि गरे ।
" सर ! म नयाँ मानिस । यो नियमानुसार कारवाहि भन्ने शब्द बढि बिषयगत भयो । कस्तोमा के कारवाहि गर्ने भन्ने बस्तुगत बिबरण समेत राख्दा सपष्ट हुन्थ्यो कि ? अनि चिठ्ठि नै नखोलि त्यो भित्र आर्थक कारोबार बिषयको पत्र छ भन्ने कसरी थाहा पाउने ? अहिले त यी दुई कुरा मात्र .... ।"
" ए .."  बिच्चैमा हाकिमी आदेश आयो ।
" अहिलेलाइ यसको व्याख्या गर्ने अधिकार प्रत्यायोजन गरेको छैन । उचित समयमा  तदनुसार गरौला । यो सब अनुभवले सिकिने कुरा हुन् । तपाईं परिक्षणकालमा हुनुहुन्छ । यत्ति मात्रै बुझ्नोस् ।"

मतवाला

अपनेपन का मतवाला

अपनेपन का मतवाला था भीड़ों में भी मैं
खो न सका
चाहे जिस दल में मिल जाऊँ इतना सस्ता
मैं हो न सका

देखा जग ने टोपी बदली
तो मन बदला, महिमा बदली
पर ध्वजा बदलने से न यहाँ
मन-मंदिर की प्रतिमा बदली

मेरे नयनों का श्याम रंग जीवन भर कोई
धो न सका
चाहे जिस दल में मिल जाऊँ इतना सस्ता
मैं हो न सका

हड़ताल, जुलूस, सभा, भाषण
चल दिए तमाशे बन-बनके
पलकों की शीतल छाया में
मैं पुनः चला मन का बन के

जो चाहा करता चला सदा प्रस्तावों को मैं
ढो न सका
चाहे जिस दल में मैं जाऊँ इतना सस्ता
मैं हो न सका

दीवारों के प्रस्तावक थे
पर दीवारों से घिरते थे
व्यापारी की ज़ंजीरों से
आज़ाद बने वे फिरते थे

ऐसों से घिरा जनम भर मैं सुखशय्या पर भी
सो न सका
चाहे जिस दल में मिल जाऊँ इतना सस्ता
मैं हो न सका

( साभार-गोपाल सिंह नेपाली की कविताएं, हिन्दिपटल बाट )

म अबश्य आउनेछु

के तिमीलाइ यस्तो लाग्छ कि
-मैले तिम्रा पुराना काला करतूत भुलिसके ।
-तिम्रो कुर्सिआरोहणमा सारा कथा सकिसक्यो ।
 के यी प्रायोजित उत्सबहरुको नायक तिमी ने हौ?
साँचो कुरा मलाइ थाहा छ ।
म नयाँँ शताब्दिको जनता हुँ ।
के तिमीलाइ यस्तो लाग्छ कि
-  तिमीले झण्डा फहराउदा म फुरुक्क हुन्छु ।
- तिमी चुटकिला भन्छौ र म हुरुक्क हुन्छु ।
मेरो छातिमा बलिरहेको सित्तै निभाउन सकिएला र?
यी झुठा आश्वासनको अर्थ मलाइ थाहा छ ।
म नौलो युगको चेतना हुँ ।
के तिमिलाइ यस्तो लाग्छ कि
- यो लजाएको समय यतिकै सकिनेछ ।
-  यो दुर्ब्यसनी पुस्ता यत्तिकै बिलाउनेछ ।
तिम्रो काला कल्पना मैले देखेकोछु ।
म एक आदर्स ईतिहास हुँ ।
हिसाब किताब लिन आउनेछु ।
तिम्रो हैसियत बताउन आउनेछु ।
म अबश्य आउनेछु ।

अनुहारहरु

माइत गएकि श्रीमती आज फर्केकि हुन् । कोतेधन्दाबाट छुट्टि मिल्ने खुशियालीमा मन फुरुङगिएकोछ । तर उनको मूड ठिक छैन जस्तो लाग्यो । 

मैले नै कुरा निकाले ।
` अझै माइतिको याद आउदैछ कि क्या हो ?´
`ऊह  ऽ ऽ । अब त बोलाए पछि मात्र जाने ।´
` किन ? । मन मरे जस्तो छ नि ।´
` बुहारिको अनुहार सम्झेर क्या ......  । भाइलाइ त के दोष दिनु र, बिचरा.....।´
` ल ठिक भयो । अब आफनो घर समाल । खेततिर धानबालि कस्तो भयो ? जान भ्याएकै थिइन । म हेरेर आउछु । अँ , यसपाला त दिदिले पनि आउछु भनेर खबर पठाउनु भएकोछ । भान्जाहरु पनि आउछन कि ? जोरजाम गरिराख ल ।´
 लामो सास फेरेर उनले अर्को तिर हेरिन । म मनभरि कुरा खेलाउदै खेततिर लागे ।

बिबाह ; एक बिडम्बना

 टेकुको भिडभाडयुक्त सडकमा हाम्रो भेट हुन जुरेको रहेछ । कच्याककुचुक पारेर लुकाइ राखेको प्रेमपत्र जस्तो जिन्दगी एकछिन झल्यास् भयो । ऊहि शालिनता, उस्तै चञ्चल आँखा । तर अनुहारमा समयले कोरेका किरिङमिरिङ ।  उनको हिडाइ समेत टाढैबाट ठम्याउन सकिएछ । 
भनिरहनु परोइन्, उनी आउछिन कि भनेर उहिले म भए नभएका काम निकालेर डाडा चौतारि, खेत-खलिहान, नदि किनार, घरआगन तिर घुमी रहन्थे । त्यो पनि बातचित अंकमाल वा भेटघाट गर्न हैन, खालि हेराहेर गर्न । समय नै त्यस्तो थियो । मेरो किसोर-कल्पनाको तत्कालिन ' टाइटानिक ' अज्ञात समुद्रमा कुदेको कुद्यै हुन्थ्यो । उनी अर्थात एउटि अल्हड ग्रामिण किशोरी । म अर्थात भर्खर जुङ्गाको रेखि जमेको नवनियुक्त सरकारि फिल्ड कर्मचारि । 
सामान्य सञ्चो बिसञ्चो सोध्ने र अन्तमा ङिच्च हाँस्दै ' बाऽइ ' भन्ने नौकरीको नियति र नियमितता छ अचेल मेरो । खासै काम पनि नहुने, फुर्सत पनि नहुने राजधानीको माध्यमिक सरकारी जागिरे छु । उनी कुनै तालिममा सहभागी हुन राजधानी आएकि रहिछन् । 
आज मैले असामान्य औपचारिकता प्रदर्शन गरेे ।
असरका हिसावले कानभन्दा पर पहुँच नभएका पुर्वाङ्गे कुरा गरिसकेपछी बडो हिम्मतका साथ चिया खाने प्रस्ताव राखे । उनको मौनतापुर्ण समर्थन रह्यो । पुरानो फ्लेशबेक आउन थाल्यो । मुटु फुटला जस्तो भयो । नशा चुडिदैछन जस्तो लाग्यो । कफिहाउसको दोस्रो तला उक्लिन खुट्टा काम्न थाले ।पप
एउटै टेबुल वरपर बस्दासम्म पनि कसो कसो सास संयमित गर्न गारो लाग्यो । उनको शरिरको मनोद्वेगी सुगन्धमा पुरानो पहिचान खोज्दै कुुन कुनाबाट कुरा शुरु गरौ जस्तो भयो । सामान्य ब्यक्तिगत समुहगत जानकारि लियौ । ल जा, उनले त बिहे नै नगरेको पो बताइन । कुनै गैर सरकारि संंस्थामा सामाजिक परिचालिका भएर बसेकि रे ।
‘विहे किन गरेनौ ?’
एकाध सेकेण्ड पनि नसोची आक्रोश, माया र पश्चाताप मिश्रित स्वरमा मैले भनेँ ,
‘ हजुरले किन गरि'स्यो? ’ उनको मुखाकृतिमा रातोपना बढ्यो ।
प्रतिप्रश्नले मेरो अनुहारको ज्योती खोसेेर लगेको जस्तो  भयो । उहिले उन्ले सुनाएको स्थानिय लोकगितको मुख्य पङ्ति सम्झन पुगे । ` तँइ भयेइ उणने चणो, म हँस्यालु तोपो ।´ भावार्थ थियो,  तिमी उडने चरा भएर आउनुु >म ऐसेलु फल बनेर कुरि बस्नेछु । बिस्तारै बोल फुट्यो ।
‘मैले यो अपेक्षा गरेको थिइन ।’
‘के मैले गरेकि थिँए हुँला त ? जसोइ लेख्यो भाबनीले उसोइ हुन्या रै`छ । ´ सारांशमा गीतका बोल टिप्ने पुरानो बानी गएको रहेनछ । छोटकरिमा मलाइ सम्झाएर- रुवाएर जाने भइन । म एकोहोरिएर हेरि रहे ।
अचेल बाचालता थपिएको रहेछ । मैैले थप कुरा गर्ने मेसै पाइन । त्यसो त छडके कुरा सुनाएकोमा बाहेक कहिल्यै जुनेलि रातका बात मारेका थिएनौ हामिले । आज झन  पछुतो भरिएर आयो । म संग मध्यमबर्गिय बिडम्बना थिए । एकबारको जुनिमा मीठो गरि बाँच्नका लागि बिबाहलाई एक प्रयास मात्र मानियो । साथी बनेर जो आउला उसैसंग प्लेटोनिक प्रेम गरुला भनेर सोचियो । बा आमाका नजरमा जोर घडा जस्ता छोरा बुहारी बनेर बसौला भन्ने ठानियौ । ओ हो, देउरालि बाटोको वारिपारि चौतारामा उभिएका वर पिपल पो भइयो जस्तो छ । धिक्कार जिन्दगि!
अनायासै भनेछु ।।
‘मैले हारेँ ।’
‘मैले जित्न चाहेेकै कहाँ छु र ।’ 
आँखामा एउटा हाँक देखियो । उनी क्रमस: जित्दैै थिइन । बोल्न खोज्दै थिए । उनले चोर औला उठाएर चुप लाग्ने इशारा गरिन, म घोसेमुण्टो लाएर लल्याकलुलुक भए । जिबनोत्सबको हतारोमा प्रेम र बिबाह नामका भेराइटि डिस चाख्ने मेरो आयोजना अनुशासित र ब्यबस्थित हुन सकेनछ । 
सायद लामै मौनतालाइ मैले नै चिरे ।
` मैयाँ !´
‘ हजुर !´
‘केहि होइन ।  ऽ ऽ ऽ कफि सेलायो ।’
आँखा टल्पलाएर अनुहार रातो भएको थियो । उन्ले फटाफट कफि कप खालि गरिन र ` जाउ है ´ भन्दै उठिन पनि । ब्यागबाट झिकेको पुरानो  खाले टाटेपाटे रुमालले आँखामा उम्रिएको पानी पुछिन ।कर्केहेराइसंगै बिदा मागिन । बल्ल बर्तमानको धरातलमा आए । ऊहिले बिदा हुँदा त्यस्तै रुमाल चिनो छोडेर आएको थिए म । केही बोल्न नपाउदै उनी हिडिसकेकि थिइन ।
यो उनिसँग छुटेदेखि बीस वर्षपछिको पहिलो भेट थियो ।
लामो श्वाँँस फेरेर म पनि उठे । एउटै रागमा तरंगित भएका हामी एउटा बिणाका अलग अलग तार जो थियौ ।